Kiedy powstaje majątek wspólny, a co jest osobiste?

Z chwilą zawarcia małżeństwa (o ile nie wybrano innego ustroju) powstaje wspólność ustawowa obejmująca co do zasady przedmioty nabyte w jej trakcie.

Natomiast do majątku wspólnego nie wejdą m.in. rzeczy nabyte przed ślubem, spadki i darowizny, rzeczy służące wyłącznie osobistym potrzebom czy prawa autorskie, pełen katalog zawiera art. 33 k.r.o.

Zrozumienie granicy między majątkiem wspólnym a osobistym jest kluczowe, ponieważ to decyduje, co w ogóle można dzielić, a co podziałowi nie podlega.

Umowna rozdzielność majątkowa

Małżonkowie mogą w formie aktu notarialnego ograniczyć lub wyłączyć wspólność, także w trakcie małżeństwa. To najszybszy i zwykle najtańszy sposób, jeśli obie strony współpracują.

Po zawarciu intercyzy każdy z małżonków samodzielnie zarządza swoim majątkiem, a nowe nabytki nie wchodzą już do majątku wspólnego.

Jeżeli strony wybiorą rozdzielność z wyrównaniem dorobków, po ustaniu tego ustroju rozlicza się różnicę przyrostu majątków , ten mechanizm opisuje art. 51 § 3 k.r.o.

Zadzwoń: 32 205 50 12

Podział po ustanowieniu rozdzielności: umowa czy sąd?

Jeśli w skład majątku wchodzi nieruchomość, umowa podziałowa wymaga formy aktu notarialnego – tak jak każda umowa przenosząca własność nieruchomości.

Gdy sporu nie da się uniknąć, składa się wniosek do sądu o podział majątku wspólnego. Sąd rozstrzyga również o nierównych udziałach i o zwrocie nakładów.

W praktyce często łączy się częściową ugodę (np. co do ruchomości i oszczędności) z sądowym rozstrzygnięciem kwestii najtrudniejszych, takich jak dom czy firma.

Co można podzielić, a co nie?

Dzieli się tylko to, co należy do majątku wspólnego, zazwyczaj są to wynagrodzenia z pracy, dochody z działalności, oszczędności, rzeczy nabyte w trakcie małżeństwa.

Nie dzieli się składników majątku osobistego, np. spadków, darowizn zastrzeżonych jako osobiste czy praw autorskich. Warto ustalić pochodzenie środków i przygotować dokumenty potwierdzające nabycie.

Im dokładniej przygotujesz historię majątku, tym łatwiej unikniesz kosztownych biegłych i sporów o to co jest czyje.

Nierówne udziały i rozliczenia nakładów – kiedy to ma sens?

Zasadą są równe udziały w majątku wspólnym, ale z ważnych powodów można żądać ustalenia udziałów nierównych, zależnie od stopnia przyczynienia się do powstania majątku.

Dodatkowo rozlicza się nakłady i wydatki między majątkiem wspólnym a osobistym np. remont domu jednego z małżonków sfinansowany z pieniędzy wspólnych.

Odpowiednie wnioski warto przygotować od razu, ich pominięcie może zamknąć drogę do wyrównania rozliczeń na późniejszym etapie.

Podział nieruchomości w majątku wspólnym

Podział nieruchomości to jeden z najtrudniejszych elementów, gdy strony decydują się na podział majątku przed rozwodem. Nieruchomość – dom, mieszkanie, działka czy lokal użytkowy – to składnik o dużej wartości i silnym znaczeniu emocjonalnym. Dlatego wymaga precyzyjnych rozliczeń i znajomości przepisów.

Jeżeli nieruchomość wchodzi w skład majątku wspólnego, można ją podzielić na trzy sposoby:

§ Fizyczny podział nieruchomości – możliwy tylko wtedy, gdy da się wydzielić odrębne, samodzielne części, np. dwa niezależne mieszkania z oddzielnymi wejściami. W praktyce zdarza się rzadko, ponieważ wymaga zgodności z przepisami budowlanymi i planem zagospodarowania.

§ Przyznanie nieruchomości jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty drugiego – to najczęstsze rozwiązanie. Sąd lub notariusz określa wartość nieruchomości i wysokość spłaty odpowiadającą udziałowi drugiego małżonka.

§ Sprzedaż nieruchomości i podział ceny – gdy strony nie chcą lub nie mogą przejąć nieruchomości, możliwa jest sprzedaż i rozdzielenie uzyskanej kwoty zgodnie z udziałami. Ten wariant bywa konieczny przy dużym zadłużeniu lub braku zgody co do wartości.

Warto pamiętać, że podział nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego, nawet jeśli dotyczy tylko części majątku. Jeżeli strony nie potrafią dojść do porozumienia, o sposobie podziału decyduje sąd w postępowaniu o podział majątku wspólnego.

W takich sprawach sąd często korzysta z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego, który ustala aktualną wartość nieruchomości. Na tej podstawie określa się wysokość ewentualnych spłat lub dopłat.

Jeśli nieruchomość jest obciążona kredytem hipotecznym, warto uregulować również sposób spłaty kredytu i rozliczenia rat po ustanowieniu rozdzielności majątkowej. Banki zazwyczaj wymagają wspólnej zgody małżonków lub podpisania aneksu.

Zadzwoń: 32 205 50 12

7 praktycznych kroków przygotowania do podziału majątku

Po pierwsze: zrób pełną inwentaryzację aktywów i pasywów.

Po drugie: zbierz dowody pochodzenia środków i dat nabycia: umowy, faktury, potwierdzenia przelewów, testamenty, umowy darowizny.

Po trzecie: zabezpiecz dokumenty finansowe i kopie korespondencji.

Po czwarte: przygotuj wyceny kluczowych składników, szczególnie nieruchomości i biznesu.

Po piąte: rozważ ustanowienie rozdzielności majątkowej.

Po szóste: zaproponuj projekt podziału i listę rozliczeń.

Po siódme: wybierz ścieżkę umowną, albo sądową, mając na uwadze skład majątku i poziom konfliktu.

Rafał Pirożek

Adwokat, członek Okręgowej Izby Adwokackiej w Katowicach.

Adwokat Rozwodowy - Pirożek & Pirożek

Podziel majątek z małżonkiem

Podział majątku przed rozwodem

Dlaczego warto uregulować majątek zanim zapadnie wyrok?